همانگونه که همگی میدانیم امتیاز تاسیس بانک شاهنشاهی ایران برای 60 سال طبق بند بیستم امتیازنامه ننگین روئیتر توسط ناصرالدین شاه قاجار به بارون جولیوس دوروئیتر اعطا گردید.البته امتیاز روئیتر با فشار شدید دلسوزان مملکت به فاصله ناچیزی بعد از آن لغو گردید ولی روئیتر براساس بند بیستم امتیازنامه خود تاسیس بانک شاهنشاهی را پیگیری و به اجرا گذاشت تا فصل جدیدی از چپاول دولت بریتانیا در ایران و همینطور فصل جدیدی از بانکداری نوین در ایران آغاز گردد. در این جا از ذکر جزئیات عملیات بانک شاهنشاهی و سو استفاده های آن که درنهایت منجر به تاراج رفتن ثروت مملکت و خروج طلا و نقره ایران به سمت انگلستان شده خودداری می گردد و فقط به نکاتی که مربوط به اسکناسهای منتشر شده توسط این بانک می باشد بسنده می گردد.
بانک شاهنشاهی در سال 1268 شمسی – 1889 میلادی – 1307 هجری قمری در ایران تاسیس شد و در سال 1960 م- 1339 ش در بانک هنگ کنگ ادغام گردید و از ایران خارج شد. با توجه به مدت 60ساله قرارداد این بانک در سال 1948م برابر با 1328 شمسی قرارداد این بانک منقضی و از سال 1328 تا سال 1331 به نام بانک انگلیس در ایران و خاورمیانه در ایران به فعالیت خود ادامه داد و پس از برچینی شعباتش در سال 1331 به نام بانک انگلیس در خاورمیانه تغییر نام داد.
اولین اسکناس بانک شاهنشاهی در سال 1890 منتشر گردید. در فصل سوم امتیاز بانک شاهنشاهی قرار براین گذاشته شده بود که حداقل مبالغ اسمی اسکناس دو تومان باشد ولی بعدا با اجازه دولت و فرمان ناصرالدین شاه اسکناس 1 تومانی نیز چاپ و منتشر شد.
اسکناسهای منتشر شده باید حتما دارای مهر مخصوص مامور دولت علیه ایران (که همان بازرسی و حسابرسی دولت بود) می بودند و اسکناسهای فاقد این مهر اسکناسهایی بودند که به صورت غیرقانونی از بانک خارج شده بودند.
اسکناسهای بانک شاهنشاهی در دو سری چاپ و منتشر گردید که سری اول شامل مبالغ 1و2و3و5و10و20و25و50و100و500و1000 تومان بود که همگی توسط چاپخانه برادبوری ویلکینسون و پسران در لندن به چاپ رسیده بود.
اسکناسهای سری دوم شامل مبالغ 1و2و5و10و20و50و100 تومان بود که اسکناسهای 1و5و10 با تغییر تصویر ناصرالدین شاه نسبت به سری اول در چاپخانه واترلو و پسران در لندن و ارقام 2و20و50و100 تومان در چاپخانه برادبوری ویلکینسون در لندن به چاپ رسیده بود.
مقر اصلی بانک شاهنشاهی در لندن بوده .مدیر کل بانک شاهنشاهی در ایران پس از هیئت مدیره و ریاست بانک در لندن در رده سوم تصمیم گیری قرار داشت. در طول فعالیت بانک شاهنشاهی در ایران هشت تن عهده دار این مقام بودند که در این جا نام 6 تن که امضا آنها برروی اسکناسهای منتشر شده دیده میشود اشاره شده است:
- ژوزف رابینو: از اکتبر 1889 تا اوت 1908
- اگوستوس اوود: از اوت 1908 تا سپتامبر 1919
- جیمز مک موری: از سپتامبر 1919 تا نوامبر 1925
- ادوارد ویلکینسون: از نوامبر 1925 تا اکتبر 1934
- اورد بالترز: 1934 تا 1939
- ویوان ال والتر: 1939 -1948
البته برخی از این افراد در مقاطعی قبل از رسیدن به مدیر کلی بانک عهده دار مقام نیابت بانک و یا حسابرس بانک بودند.
بانک شاهنشاهی در طول فعالیتش در ایران در مقاطع مختلف حدود 35 تا 36 شعبه در ایران و چند شهر خارجی تاسیس کرد.
ثبت ديدگاه